Succesvolle maatwerkvoorzieningen voor vleermuizen
Bij veel renovaties of verbouwingen gaan bestaande verblijfplaatsen van vleermuizen verloren. Wij zijn op zoek gegaan naar een oplossing waarbij zo veel mogelijk rekening wordt gehouden met het welzijn van de vleermuis en renovatie-/verbouwwerkzaamheden. Hierbij waren de volgende punten belangrijk:
- Zo min mogelijk nadelige gevolgen voor werkzaamheden (voorkomen van koudebruggen of vermindering van isolatiewaarde);
- Zo veel mogelijk ruimte voor de vleermuis;
- Verschillende (micro)klimaten voor de vleermuis zodat ze altijd binnen de voorziening een optimale plek kunnen vinden om de dag door te komen.
Op basis hiervan hebben we in samenwerking met verschillende opdrachtgevers en aannemers een gelaagde voorziening in het overstek ontwikkeld. Deze is nu (juli 2025) ook in het veld succesvol gebleken – er is een kraamverblijf van gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) in één van de voorzieningen aangetroffen!
De voorziening
Op kopse kanten van woningen worden voor het realiseren van de voorzieningen overstekken (een overhangend gedeelte van het dak buiten de gevel van de woning) toegepast, ook als deze in de oude situatie nog niet aanwezig waren. Achter de overstekken, boven op het buitenblad van de gevel, worden 4 gebufferde (lees: meerlaagse) compartimenten (Figuur 2 en 3) geplaatst per kopse kant van de woning (Figuur 1). Door de voorzieningen in het overstek en boven op het buitenblad te verwerken ontstaan er geen onderbrekingen in aangebrachte isolatie.
Figuur 1: Schematisch voorbeeld van de verdeling van compartimenten op de kopse kant van een woning. De maatwerkvoorzieningen kunnen zowel bij gevels met- als zonder schoorsteen worden toegepast.
Figuur 2: Bovenaanzicht van de overstekbakken. Rood omrand is het gelaagde gedeelte dat op het buitenblad van de gevel rust. Links (op de afbeelding) van de compartimenten boven het buitenblad is een onderbreking toegevoegd en een schuin plankje, dit zorgt ervoor dat uitwerpselen de kast uit kunnen rollen. Met pijlen zijn de toegangen tot het overstek en de doorkruipen naar het dakvlak voor vleermuizen aangegeven. Het gedeelte daaronder is het overhangende deel van het overstek. Boven het rood omrande gedeelte kom je verder boven de woning te zitten. In de ruimte tussen het overhangende gedeelte en het gedeelte dat op het buitenblad rust, kunnen vleermuizen ook wegkruipen.
Ieder compartiment is toegankelijk door op de muur te landen en achter het overstek omhoog te kruipen (figuur 3). Toegangen zijn ongeveer 2,5 x 10 cm. Deze verblijfplaats is opgebouwd uit ruw onbehandeld hout en, voor de helft, voorzien van schotten om tussen weg te kruipen. Vleermuizen hebben hierdoor binnen deze voorziening keuze uit verschillende microklimaten. Daarnaast kunnen vleermuizen ook via de voorziening doorkruipen naar het dakvlak. Doordat het dakvlak vanuit de voorziening toegankelijk is, moet er gezorgd worden dat het dakvlak ook geschikt is voor vleermuizen (voldoende grip). Het dakvlak kan ook bereikt worden doordat er ruimte is gehouden tussen het boeiboord en de kantpannen (figuur 3). Het is dan wel belangrijk dat het boeiboord voldoende grip heeft voor vleermuizen om op te landen en naar binnen te kunnen kruipen.
Figuur 3: Dwarsdoorsnede (van goot naar nok) van de voorziening.
Het gelaagde deel komt altijd aan de bovenkant (richting nok) van de voorziening te zitten waardoor uitwerpselen naar beneden zullen rollen (richting goot). Om te voorkomen dat uitwerpselen zich ophopen wordt onderaan van de voorziening (richting goot) een opening gemaakt en een schuine plank geplaatst zodat uitwerpselen zo veel mogelijk naar buiten kunnen vallen (figuur 2 en figuur 4).
Doordat de voorziening maatwerk is, kunnen er ook per project specifieke aanpassingen aan de voorziening gemaakt worden – zoals bijvoorbeeld toegang tot een gedeelte van opengebleven spouwmuur of ook toepassen van voorzieningen van vogels onder aan (bij de goot) van het overstek of in de overhangende gedeelten. In deze voorzieningen hebben vleermuizen meer ruimte en variatie in microklimaten aanwezig, dan in standaard inbouwkasten, wat deze oplossing wat ons betreft heel geschikt maakt! Daarnaast ziet het er ook nog mooi strak en afgewerkt uit (figuur 5).
Figuur 4: Het schuine plankje onderaan in het compartiment om ervoor te zorgen dat uitwerpselen de voorziening uit kunnen rollen.
Figuur 5: Voorbeeld van de eindsituatie. De voorzieningen voor vleermuizen vallen niet op in het overstek.
Lid Netwerk Groene Bureaus